Przyczyny urazów sportowych i sposoby zapobiegania

Urazy są ryzykiem wpisanym w sport. A już zwłaszcza w sport wyczynowy, który z założenia opiera się na nieustannym przekraczaniu granic swoich możliwości. W tym artykule wskażemy Ci, jakie są najczęstsze przyczyny urazów w sporcie i jak możesz im zapobiegać.

Czym różni się uraz od kontuzji?

Zanim przejdziemy do części praktycznej, dobrze jest zrozumieć różnice pomiędzy takimi terminami jak: obrażenie, uszkodzenie, uraz i kontuzja. W dużym skrócie:

  • uraz to inaczej zadziałanie energii z zewnątrz (mechanicznej/chemicznej/termicznej), które powoduje uszkodzenie organizmu, czyli obrażenie;
  • kontuzja to rodzaj obrażenia, który utrudnia funkcjonowanie. W sytuacji sportowej mówi się o kontuzji wtedy, kiedy obrażenie wymaga opuszczenia treningu czy zawodów lub modyfikację planu treningowego na minimum jeden dzień.

Powyższych nazw często używa się wymiennie. Podstawowa różnica jest taka, że obrażenia można leczyć, a urazom da się zapobiegać. Stąd dzisiejszy temat przewodni dotyczyć będzie tych drugich.

Przyczyny urazów sportowych

Wskazuje się, że najczęstszą przyczyną uszkodzenia ciała podczas uprawiania sportu jest wypadek. A jako przyczyny wypadków wyróżnia się: przetrenowanie, przemęczenie, dłuższa przerwa w treningu, braki w przygotowaniu technicznym, niewłaściwa nawierzchnia obiektu sportowego, wady sprzętu i oddziaływanie przeciwnika.

Jak widać, są to czynniki zarówno psychologiczne, fizyczne, jak i zewnętrzne czy losowe. Z perspektywy zawodnika ważniejszy wydaje się więc podział na przyczyny urazów, które od niego zależą i nie. Ta klasyfikacja wygląda następująco:

  1. Przyczyny urazów zależne od poszkodowanego:
    • niewłaściwa rozgrzewka,
    • nie wyleczenie wcześniejszej kontuzji,
    • bagatelizowanie drobnych urazów i sygnałów z ciała,
    • nieprzestrzeganie przepisów,
    • nieprzestrzeganie zaleceń lekarzy, trenerów i innych specjalistów,
    • stan psychofizyczny (zmęczenie, obniżony nastrój itp.),
    • słabe umiejętności radzenia sobie ze stresem,
    • lęk (przed rywalizacją, porażką, oceną innych, doznaniem kontuzji),
    • umiejscowienie poczucia kontroli na zewnątrz (poczucie, że nic nie zależy od Ciebie, wszystkie Twoje sukcesy i porażki zależą od czynników zewnętrznych),
    • kiepska koncentracja,
    • przecenianie swoich możliwości,
    • impulsywność,
    • odwodnienie,
    • nie efektywna regeneracja,
    • brak odpowiedniej dawki energii i składników odżywczych.
  2. Czynniki niezależne, które mogą być przyczyną urazu:
    • specyfika dyscypliny,
    • wiek,
    • intensywność treningu,
    • inni zawodnicy,
    • nadzór trenerski,
    • stan techniczny obiektu sportowego i sprzętu,
    • stresujące czynniki życiowe,
    • codzienne uciążliwości.

Bardzo często przyczyny te się kumulują i wtedy najłatwiej dochodzi do wypadku. Jak temu zaradzić? Czynników niezależnych można się spodziewać i odpowiednio się do nich dostosować – przygotowując właściwy sprzęt, nie wchodząc w stresujące sytuacje, przygotowując swoją rutynę startową. Natomiast z przyczynami zależnymi od nas możemy zdziałać znacznie więcej.

„Kontuzje wynikają z wielu czynników, od stresu po zwykły brak odpowiedniej rozgrzewki. Każdy jest inny, ale myślę, że ważne jest dbanie o naprawdę małe rzeczy, takie jak rozciąganie się po treningach albo dobra rozgrzewka przed. Istotne jest też proporcjonalne budowanie ciała” Jakub Andrzejczak

Co robić, żeby zmniejszyć ryzyko urazu w sporcie

Skoncentrujemy się na tym, co od nas zależy. Na początku warto spojrzeć na sporządzoną powyżej listę nr. 1 i odnieść ją do siebie. Spróbuj ocenić, jak bardzo lub jak często te podpunkty dotyczą Ciebie. Odróżnij te, które mogą dla Ciebie być czynnikiem zwiększającym ryzyko kontuzji od tych, z którymi nie miewasz problemu.

Wiedząc, na które powinieneś/powinnaś zwrócić szczególną uwagę, można przystąpić do kolejnego pytania: jak nad tym pracować? W dużej mierze zależy to od tego, do której grupy byś zakwalifikował(a) te czynniki. Poniżej propozycja trzech kategorii wraz ze sposobem postępowania.

1) Czynniki do dopilnowania danego dnia. Takie, jak: rozgrzewka, stan psychofizyczny, słuchanie swojego organizmu, przestrzeganie przepisów, przestrzeganie zaleceń specjalistów, dbanie o nawodnienie, żywienie i regenerację. Tutaj istotne są przede wszystkim: dobra znajomość siebie, umiejętność oceny swojego stanu, zdrowe nawyki, dbanie o detale, dobra pamięć. Jeżeli potrzebujesz wsparcia w wypracowaniu tych umiejętności, to warto sięgnąć po pomoc specjalistów i sprawdzone techniki pracy nad tymi aspektami: praktykę mindfulness, zajęcia z jogi, gry i ćwiczenia na koncentrację, współpraca z psychologiem lub dietetykiem.

2) Umiejętności do rozwinięcia z pomocą psychologa sportu. Takie, jak: radzenie sobie ze stresem, koncentracja, umiejętne ocenianie swoich możliwości. Tutaj istotne są przede wszystkim: gotowość na współpracę, nastawienie na rozwój, pracowitość, motywacja do ćwiczenia i wiara w poprawę tych aspektów.

3) Cechy temperamentu i głębiej zakorzenione nawyki do przepracowania z lekarzem, dietetykiem, psychoterapeutą lub innymi specjalistami. Takie, jak: lęki, duża impulsywność, nieadekwatne umiejscowienie kontroli, negatywne nawyki żywieniowo-regeneracyjne. Tutaj istotne są przede wszystkim: zaufanie do specjalisty, gotowość do współpracy, nastawienie na długofalową zmianę wymagającą cierpliwości i pracowitości, determinacja, motywacja do zwiększania swojej świadomości i zmiany.

Klasyfikując swoje czynniki ryzyka do jednej z tych trzech grup wiesz już, co mogłoby Ci w tym pomóc. Świadomość tego jest już pierwszym, bardzo ważnym krokiem w pracy nad zapobieganiem urazom w sporcie. Kolejnym jest rzeczywiste działanie – rozwój przydatnych umiejętności, sięgnięcie po pomoc specjalisty. Jeśli nie wiesz, jak zacząć – skomentuj lub napisz do nas. Chętnie Ci pomożemy!

 

Artykuł na podstawie książki prof. Jana Blecharza Sportowiec w sytuacji urazu fizycznego (2008).

Jedna odpowiedź do “Przyczyny urazów sportowych i sposoby zapobiegania”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *